2013-01-27_Arabskie spotkania

Wielokrotnie już wspominałem, że miejsca moich wędrówek uzależnione są od moich pracodawców. W myśl maksymy, że nie samą pracą człowiek żyje [a przynajmniej powinien żyć] często po zakończeniu pracy udaję się na wędrówkę po okolicy - szczególnie latem.  Pozwala mi to na poznanie wielu ciekawych miejsc. Tym razem zapraszam na wędrówkę po Stadninie Koni w Janowie Podlaskim, a właściwie w miejscowości Wygoda - na przedmieściach. Przez parę lat pracowałem w tej miejscowości - nie zajmowałem się jednak końmi - natomiast nocowałem w cudownym zajeździe na terenie Stadniny. Pierwszy raz byłem tutaj 30 lat temu - wtedy urzekły mnie tabuny koni arabskich pasące się na okolicznych łąkach. Niestety, gdy wróciłem po 25 latach, takich ilości koni nie było - przynajmniej tak wydawało mi się.

 Na teren stadniny wjeżdżałem przynajmniej raz w miesiącu przez 3 lata.

Tym razem spacer po stadninie odbyłem piechotką.

 

  Zaraz po prawej stronie widać olbrzymi wybieg dla koni.

A na nim główni mieszkańcy tego terenu.

 

 Co jeden to piękniejszy. Może niektórzy to przyszli uczestnicy słynnych corocznych aukcji koni odbywających się w sierpniu.

 

Konie wyglądają pięknie. Prawie jak modelki - tylko nie na wybiegu -lecz w życiu codziennym.

 Przyjemnie jest usiąść na ogrodzeniu lub w trawce i obserwować te piękności.

 

  Konie zaciekawione aparatem podchodziły blisko.

 

Po chwili miałem mętlik w głowie - każdy koń wyglądał prawie jednakowo -  różniły się maścią.

 A to kto - zabłąkany "konik" - również uroczy. Uważnie przygląda się konkurencji.

 

Która ładniejsza - trudno porównywać - kwestia gustu.

 

 

 Teren stadniny to nie tylko konie. To również budynki nadające specyficzny klimat.

Projektował je nie byle kto - Henryk Marconi. Oto jeden z najstarszych budynków Stajni Czołowej wybudowanej w 1841 roku.

 

A oto zespól Stajni Zegarowej zaprojektowanej również przez Henryka Marconiego i wybudowanej w roku 1848.

 

Najprzyjemniejsze chwile spędziłem w "arabskim żłobku", gdzie były mamy z dziećmi - coś wspaniałego. Parę lat temu byłem tam na dłuższej wędrówce - zapraszam - Arabski Żłobek

Proszę popatrzeć na  na mamy z dziećmi. Można stać godzinami nie nudząc się ani chwili.

 

 Czyż te maluchy nie są piękne.

 Jeszcze beztrosko hasają.

 Może za parę lat będą zdobywać laury.

 Zapowiada się dobrze - pożyjemy i zobaczymy.

 Czyż nie jestem ładny/ładna.

Dzieciaki z mamami na wybiegu.

 Zatroskana mama obserwuje wyczyny dzieciaka.

I pilnuje bezpieczeństwa podczas szaleństw - no cóż - chyba wszystkie mamy są jednakowe.

Wędrując po terenie stadniny nie można zapomnieć o jej dyrektorze - Andrzeju Krzyształowiczu - człowiekowi, który przywrócił stadninę do życia. W Stajni Czołowej jest tablica pamiątkowa. Oto parę słów o Dyrektorze. Przy okazji dowiedziałem się, że w jakiś pośredni sposób był związany z Poznaniem i wielkopolską.

Urodził się w 1915 roku. Dzięki ojcu, który administrował majątkami w Zarzeczu, Łańcucie i Pełkiniach, od dzieciństwa związany był z końmi. W domu, w którym toczyły się dyskusje na tematy związane z hodowlą, wyścigami i jeździectwem, zdobył solidne podstawy wiedzy o koniach i nauczył się na nie patrzeć.

Swoje zainteresowania rozwinął na Wydziale Rolniczym i Leśnym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Specjalizował się w hodowli koni u prof. Tadeusza Vetulaniego. Pod kierunkiem profesora powstała praca dyplomowa Andrzeja Krzystałowicza ,,Monografia Stadniny Koni w Janowie Podlaskim''. Trzymiesięczna praktyka w roku 1937, podczas której zbierał do niej materiały, to Jego pierwszy kontakt z miejscem, z którym miał w przyszłości związać się na dobre i na złe.

Po ukończeniu studiów, w roku 1938, wrócił do Janowa by objąć posadę zastępcy kierownika stadniny. Wybuch wojny zastał go na posterunku. Podczas dramatycznej ewakuacji stadniny prowadził kolumnę koni najpierw na wschód, a następnie wycofując się przed wojskami sowieckimi, z powrotem. Zaraz potem Janów został zajęty przez Armię Czerwoną. Andrzej Krzyształowicz nie mogąc przeciwdziałać grabieży stadniny, opuścił ją wraz z lekarzem weterynarii i praktykantem. Wrócił w styczniu 1940, by zatrudnić się jako masztalerz w będącej już pod niemiecką komendą stadninie. Hodowlę udało się odbudować dzięki koniom zagubionym podczas wrześniowej ewakuacji.

Kolejna ewakuacja, na zachód, rozpoczęła się w lipcu 1944 roku. Andrzej Krzyształowicz nie opuścił koni - towarzyszył im w pełnej niebezpieczeństw tułaczce. Był z nimi podczas największego alianckiego nalotu na Drezno w lutym 1945.

Wrócił do Polski z ostatnim transportem koni, w listopadzie 1946 roku. Dewastacja i zniszczenia, jakich doznał Janów Podlaski, nie pozwalały na umieszczenie w nim zwierząt. Tymczasową siedzibą stadniny stało się Posadowo [wielkopolska]. Od 1950 roku konie zaczęły wracać do Janowa. W grudniu 1951 Andrzej Krzyształowicz dostał służbowe polecenie objęcia stanowiska rejonowego inspektora hodowli koni na województwa południowo-wschodnie i musiał wyjechać do PSO Białka. Z nowych obowiązków wywiązywał się doskonale. Jednak ciągle marzył o powrocie do Janowa. Udało mu się to dopiero w 1956 roku. Wtedy to objął stanowisko dyrektora stadniny i piastował je aż do chwili odejścia na emeryturę w 1991 roku. Po przejściu w stan spoczynku nadal służył radą i pomocą swoim następcom. Swoje ukochane konie opuścił na stałe w 1998 roku.

Normalnie nie cytuję życiorysów, ale w tym przypadku robię wyjątek. Szczególnie, gdy przypomniał mi się pierwszy pobyt 30 lat temu. No cóż koni jest mniej, a to co najcenniejsze po odejściu Dyrektora jest systematycznie wyprzedawane - ranga stadniny powoli maleje. Niestety jest to przykre.

Sama stadnina powstałą 18 grudnia 1817 roku. Burzliwa historia stadniny opowiedziana słowami samego Dyrektora Krzyształowicza.

,,[...] Była ona burzliwa jak nasza historia narodowa. Założona w 1817 roku po kongresie wiedeńskim na wniosek Rady Administracyjnej Królestwa Kongresowego Polski za zgodą cara Aleksandra I, była pierwszą na ziemiach polskich stadniną państwową. Do powstania styczniowego w 1863 roku kierownictwo stadniny spoczywało w rękach polskich hodowców. Po powstaniu, w którym udział brało kilkunastu janowskich masztalerzy, aż do wybuchu pierwszej wojny światowej stadniną kierowali urzędnicy carscy, a nadzór nad jej działalnością sprawował zarząd stadnin państwowych w Petersburgu. W 1914 roku konie janowskiej stadniny zostały ewakuowane w głąb carskiej Rosji i żaden z tych koni do Janowa nie wrócił.

Stajnia ,,Zegarowa'' - widok z lotu ptaka

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, ówczesne Ministerstwo Rolnictwa wszystkie konie uratowane z działań wojennych, z różnych źródeł i różnych ras, rokujące nadzieje, że mogą być materiałem hodowlanym potrzebnym do odbudowy hodowli koni w Polsce, gromadziło w Janowie Podlaskim. Budynki i inne urządzenia były zniszczone, lecz pozostało bogate zaplecze w postaci łąk i pastwisk. Po odbudowie stajen i reorganizacji hodowli koni w Polsce, w Janowie Podlaskim pozostały konie czystej krwi arabskiej i półkrwi angloarabskiej. Ogiery półkrwi, wychowane w okresie międzywojennym w Janowie, były materiałem wyjściowym do masowej hodowli produkującej konie tak w tym czasie niezbędne kawalerii i innym rodzajom broni posługującym się końmi wierzchowymi.

Konie czystej krwi arabskiej, których hodowla w Polsce ma ponad 200-letnią tradycję, były już w XIX wieku sprzedawane do różnych krajów europejskich. W latach trzydziestych obecnego stulecia sprzedawano je między innymi do USA. W czasie działań wojennych w 1939 roku ponad 80%, janowskich koni zaginęło. Z uratowanych resztek polski personel zatrudniony przez niemieckie wojskowe władze okupacyjne odbudowywał w Janowie hodowlę koni w dotychczasowych dwóch kierunkach. W 1944 roku niemiecka komenda stadniny zarządziła i przeprowadziła ewakuację koni w momencie, kiedy armia radziecka dochodziła do Bugu. Konie zabrane z Janowa wraz z częścią personelu zostały przetransportowane koleją w okolice Drezna. Tam stały do lutego 1945 roku. Kiedy armia radziecka dochodziła do Odry, nastąpiła dalsza ewakuacja stadniny, tym razem pieszo. Pierwszym etapem było Drezno, w którym stadnina przeżyła zmasowany nalot aliancki w nocy z 13 na 14 lutego 1945 roku. Następnym etapem marszu pieszego było Torgau nad Łabą, skąd w marcu konie zostały przetransportowane koleją do majątku Nettelau położonego na południe od Kilonii. W trakcie tej podróży nie obeszło się bez groźnych nalotów, które szczęśliwie nie spowodowały żadnych strat wśród ludzi i koni. W Nettelau stadnina janowska doczekała końca wojny i utworzenia zarządu stadnin polskich w Niemczech, który ujął w ramy organizacyjne wszystkie konie z polskich stadnin, wywiezione do Niemiec przez okupanta. W Nettelau konie pozostawały do jesieni 1946 roku, kiedy to drogą morską wróciły do Polski. Ze względu na częściowe zniszczenie budynków janowskiej stadniny, konie zostały przejściowo ulokowane w Posadowie, wówczas w powiecie Nowy Tomyśl, w województwie poznańskim. Do Janowa wróciły jesienią 1950 roku.

Nadal są chowane dwie rasy: czystej krwi arabskiej i półkrwi angloarabskiej. Te pierwsze z myślą o eksporcie, te drugie w początkowym okresie na zasilenie polskiego rolnictwa w siłę pociągową, a ostatnio z myślą o sporcie, rekreacji, a także eksporcie. Od 1960 roku janowskie araby są sprzedawane za granicę; najpoważniejszymi ich odbiorcami są Amerykanie, którzy dotychczas kupili najwięcej koni i płacą najwyższe ceny. Od 1969 roku na terenie stadniny koni w Janowie Podlaskim są rokrocznie organizowane dla kupców zagranicznych aukcje na konie arabskie ze stadnin chowających konie tej rasy tzn.: Janowa Podlaskiego, Michałowa, Kurozwęk i Białki. [...] Aukcję poprzedza narodowy czempionat konia arabskiego Polski, [...]''

 

Spacer po stadninie dobiega końca. Jeszcze spojrzenie na budynek Stajni Czołowej...

 oraz budynek dyrekcji.

Wędrówka dobiegła końca. Ostatni raz w Janowie Podlaskim byłem w marcu 2011 roku. Marzę o powrocie do Janowa. Przecież Janów Podlaski to nie tylko konie, lecz również wspaniałych wypraw rowerowych uroczą doliną Bugu oraz Gościniec Wygoda z Panią Basią dbającą o gości. Chce jeszcze powrócić, ale kiedy?????????

P.S. Życiorys Pana Dyrektora oraz historie stadniny zaczerpnąłem ze strony internetowej Stadniny Koni w Janowie Podlaskim.